boek: “De Voedselparadox” – te bestellen bij PALA.be

Na de twee grote voedselcrises van 1880 en 1930, staan we nu aan het begin van de derde, wereldwijde landbouwcrisis. aan het woord is Jan Douwe van der Ploeg, hoogleraar Rurale Sociologie aan de Landbouwuniversiteit van Wageningen, en één van de geïnterviewden in het boek De Voedselparadox.

In dit boek nemen 14 filosofen, economen, wetenschappers en veldwerkers de lezer mee naar de ondoorzichtige wereld van de voedselparadox. De wereld waarin zowel sprake is van grootschalige honger als van (meer dan) genoeg voedsel voor zelfs een groeiende wereldbevolking.

De voedselparadox legt de belangrijkste gebreken bloot van de hedendaagse marktgeoriënteerde ‘ieder voor zich’-samenleving, die ‘de economie’ en ‘de markt’ centraal stelt en waarin mensen in feite veroordeeld zijn tot kritiekloos ‘meedoen’. Een wereld, waarin uitsluiting en afwenteling deel uitmaken van het heersende economische en politieke systeem, dat de rekening eenzijdig legt op het bordje van de op afstand geplaatste en langs de zijlijn staande belastingbetaler en die ten koste gaat van de allerarmsten, toekomstige generaties en de leefbaarheid op de planeet.

De voedselparadox schetst ook contouren van een andere wereld: de wereld waarin ménsen ertoe doen en de dominantie van markten verleden tijd is. Een wereld waarin de relatie tussen mensen rust op een uniek stelsel van mensenrechten dat er in feite al langere tijd is. Waarin voedsel voor mensen voorrang heeft op voedsel voor grootschalige veeteelt en biobrandstoffen en massale voedselverspilling wordt tegengegaan. Een wereld waarin meer aandacht is voor toegang tot land en voedsel voor de allerarmsten, de ontwikkeling van lokale voedselvoorzieningen en gemeenschapszin.

Een andere wereld is mogelijk! Dat is de boodschap van tal van maatschappelijke organisaties die zich niet herkennen in het huidige marktdenken dat de koers van veel regeringen bepaalt. De boodschap van dit boek gaat nog een stapje verder: een andere wereld, ze is er al. Ze moet alleen nog ontdekt en omarmd

2013 – paperback – 196 p.

Lees zeker ook het interview: “Begin van derde wereldwijde voedselcrisis” met Jan Douwe van de Ploeg op http://pala.be/nl/artikel/begin-van-derde-wereldwijde-landbouwcrisis

Prijs: €14,95

van de catwalk naar de zelfoogstboerderij: reportage Community Supported Agriculture in Koppen van donderdag 9 mei 2013

Limburg heeft sinds kort met CSA – Hoeve Het Blokhuis (link: www.hoevehetblokhuis.be), een speciaal en sociaal samenwerkingsverband tussen boer en klant.

Voor het VRT_programma Koppen werd een reportage gedraaid over twee jonge Belgische bioboeren met een CSA – Community Supported Agriculture – bedrijf:

“Op mijn boerderij heb ik een wachtlijst van 10 jaar.” Er komt nog eens goed nieuws uit de landbouw! Tom Troonbeeckx (36) is bio-boer in Heverlee. Hij kweekt groenten en fruit gebaseerd op de principes van CSA, Community Supported Agriculture. Ofwel landbouw gedragen door de gemeenschap.

Leden betalen elk jaar 250 euro lidgeld en in ruil daarvoor mogen ze heel het jaar door groenten en fruit vers van het veld komen halen. Het planten, zaaien en wieden van onkruid is het werk van de boer. CSA is een internationale beweging die vooral in Amerika groot is met zo’n 15.000 bedrijven. En het gaat snel. Intussen zijn er in Vlaanderen al 15 CSA boederijen opgestart.

Zoals boerin Corazon De Raeymaecker (27). Van haar 19de tot haar 24ste had ze een internationale modellencarriere in New York en Parijs en sinds een jaar heeft ze haar eigen CSA bedrijf in Kontich. “Ik zocht iets met meer diepgang en dichter bij de mensen.” CSA is op korte tijd immens populair geworden in Vlaanderen. Zowel Tom als Corazon hebben lange wachtlijsten.

Bekijk via deze link de reportage.

Klik hier om meer te lezen over de betreffende boeren.

Patattenprofessor Christos Kamenidis en Professor Jan Douwe van der Ploeg feesten mee met Geitenboerderij‏ De Levende Aarde (Alken) – zondag 16 september om 14u

TIP: het interview met Remi Schiffeleers : Alléén op stal gehouden melkgeiten kunnen de Sahel nog redden

Jaarlijks lopen een aantal boeren stage op geitenboerderij De Levende Aarde in Alken. Dit jaar zijn onder anderen de twee jonge Grieken, Danielle en Yanko, te gast. Op 16 september, Dag van de Landbouw, nodigt de Levende Aarde “patattenprofessor” Prof. dr. em. Christos Kamenidis uit. Professor Kamenidis ging vorig jaar de Griekse crisis op eigenzinnige wijze te lijf, wars van de trojka. Samen met Professor Jan Douwe van der Ploeg, een autoriteit op het vlak van rurale sociologie, serveert hij alle ingrediënten voor een boeiende discussienamiddag.

Om deze solidariteitsactie kracht bij te zetten, nodigen ze ons uit op zondag 16 september om 14u met het volgende programma:

• 14u Welkom – Bezoek aan de geitenboerderij
• “De Griekse aardappelbeweging” door professor Christos Kamenidis
• “De landbouwcrisis en de toekomst” door Prof. Jan Douwe van der Ploeg. Hoogleraar Rurale Sociologie, Universiteit Wageningen en Peking
• Heerlijke Griekse keuken voor éénieder

Om een idee te hebben hoeveel patatjes er moeten worden geschild, vragen ze om in te schrijven voor vrijdag 14 september via telefoon of per mail :

• Remi Schiffeleers: remyschiffeleers@hotmail.com of 011/31.40.17
• Bart Thoelen: limburg@voedselteams.be of 0489/44 33 03

Maaltijd, inclusief solidariteitsbijdrage, kost 15 euro voor volwassenen en 8 euro voor kinderen.

Geitencoöperatief “De Levende Aarde” c.v.b.a.
Trakomula v.z.w.
Aardbruggenstraat 85, 3570 Alken

meer achtergrond en informatie

Griekenland haalt al geruime tijd alleen nog maar de media met trieste berichten. Het land zit gevangen in een neerwaartse spiraal. In de aanpak van de eurocrisis wordt het door de Europese instanties gedwongen om financieel de duimschroeven zwaar aan te draaien. Met als resultaat dat het economisch ook steeds meer aan de grond geraakt. De Griekse economie krimpt met 5 procent en meer per jaar.

Dupe zijn op de eerste plaats de gewone Grieken: werknemers, lagere ambtenaren, mensen met een uitkering, en ook de boeren. Hun inkomen smelt weg, maar de prijzen van voedingsproducten en andere dagelijkse goederen in grote winkels en supermarkten gaan fors omhoog. Armoede en verpaupering zijn het gevolg.

Maar de Griekse boeren laten het niet langer daarbij. In een half jaar tijd hebben ze een sterke en dynamische ‘Aardappelbeweging’ uit de grond gestampt.

Het begon in februari dit jaar in Thessaloniki. Omdat Griekenland aardappelen uit Egypte bleef invoeren en de eigen boeren met volle schuren in de kou liet staan, deelden aardappelboeren uit de regio tien ton van hun producten gratis uit. Deze protestactie was positief, maar niet effectief. Ze werd wél doeltreffend toen de boeren, met steun van onder anderen professor Christos Kamenidis, studenten en andere vrijwilligers, een aardappelverkoop op de campus van de universiteit van Thessaloniki organiseerden. Al op de eerste dag brachten ze daar voor 25 eurocent per kilogram of een derde van de (super)marktprijs 50 ton aan de man.

Het succes van die directe aanpak breidt zich snel uit over heel Griekenland. En ook andere landbouwproducten (groenten, rijst, bloem, olijfolie, honing enzovoort) vinden intussen zo hun weg naar de consumenten.

De ‘Aardappelbeweging’ is een win-winverhaal. Boeren die hard moeten werken voor hun oogst, krijgen nu een schappelijke prijs voor hun producten. Consumenten krijgen kwaliteitsvolle waar voor hun geld en zijn goedkoper af dan in de supermarkten. De lokale economie vaart wel bij deze verandering van de voedseldistributie. En door de nieuwe concurrentie van de boeren zijn de supermarkten zelfs gedwongen om hun prijzen voor veel producten stevig te laten zakken.

De ‘Aardappelbeweging’ is een inspirerend voorbeeld van korte-ketenlandbouw. Die kent ook in Vlaanderen en Wallonië meer en meer succes, met boeren die ecologisch en sociaal werken voor hun producten en die hun verse voedingswaren op markten en via andere kanalen rechtstreeks verkopen aan de consumenten. Die groeiende groep verbruikers wordt nu wel nog vaak gevormd door bemiddelde gezinnen en gepensioneerden die om ecologische, ethische of gastronomische redenen voor directe aankoop kiezen. Maar wat als dat laatste ook in ons land, zoals in Griekenland, voor meer en meer consumenten een financiële noodzaak wordt?

Terwijl Geitencoöperatief De Levende Aarde vanuit Alken al 30 jaar pioniert op het vlak van korte-ketenlandbouw, brengt de vzw Voedselteams groepen van mensen samen om rechtstreeks bij de boeren biologische groenten, vlees en andere streek- en seizoensproducten te kopen.

Voor beide initiatieven zijn er alvast redenen genoeg om solidair te zijn met de Griekse ‘Aardappelbeweging’. Daarom ontvangen Geitencoöperatief De Levende Aarde en vzw Voedselteams van 9 tot 17 september een afvaardiging van de beweging onder leiding van professor Christos Kamenidis. In Alken vervoegen zij dan overigens twee jonge Grieken, Yanko en Daniëlle, die daar al enkele maanden meewerken op de geitenboerderij.

Naar aanleiding van dit ontvangst is een intens uitwisselings- en solidariteitsprogramma uitgewerkt (zie hieronder).

De apotheose vindt plaats op zondag 16 september met een Grieks Solidariteitsfeest op de geitenboerderij De Levende Aarde in Alken (Aardbruggenstraat). Tijdens dat feest – vanaf 14 uur en met Griekse keuken – vertelt professor Christos Kamenidis over de ‘Aardappelbeweging’. Ook professor Jan Douwe van der Ploeg van de Universiteit Wageningen zal het woord voeren over uitwegen voor de landbouwcrisis. Van der Ploeg is de auteur van het boek ‘De virtuele boer’ en werkt samen met Chinese en Braziliaanse collega’s aan onderzoek naar plattelandsontwikkeling in Europa, China en Brazilië.

Heeft u belangstelling om deel te nemen aan een van de activiteiten van het programma of wenst u een interview met professor Christos Kamenidis, andere leden van de Griekse delegatie, of met professor Jan Douwe van der Ploeg? Dat kan perfect geregeld worden. Graag contact nemen met Remi Schiffeleers van De Levende Aarde (011/314017) of met Bart Thoelen van Voedselteams (0489/443303).

De griekse delegatie:

Christos Kamenidis, Professor of Agricultural Marketing & Cooperatives Department of Agricultural Economics
Aitsidou Vassiliki (Vasso), Aghricultural Economis M.Sc. Student in Agricultural Economics
Ramnali Paraskevi (Evi), Agronomist, M. Sc. Student in Agricultural Economics
Christoforiodu Marina, Mechanical Engineer, Secretariat of the Polytechnic Faculty
Christoforidis Alexandros, 6th year student of the High School (Lykio) Assistant of the team

De aardappelbeweging op het web:

http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/06/12/griekse-aardappelbeweging-wint-aan-kracht

http://www.mo.be/artikel/griekse-aardappelbeweging-wint-aan-kracht

http://www.thenewathenian.com/2012/06/activist-movement-could-spell-big.html

http://usuryfree.blogspot.be/2012/06/greeces-potato-movement-grows-in-power.html

http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1411042/2012/03/19/Griekse-aardappelbeweging-recht-van-boer-naar-consument.dhtml

Over een recente aardappelactie in Amsterdam: http://www.biojournaal.nl/nieuwsbericht_detail.asp?id=8092

de productie in vraag gesteld: industriële, biologische en eerlijke landbouw, van hier en elders

Volgens de Voedsel en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties wordt wereldwijd een derde van het geproduceerde voedsel weggegooid. In ontwikkelingslanden vooral door slechte wegen en misoogsten, in het westen vaak gewoon als het gevolg van overschotten, omdat we het niet op krijgen. Is eerbied voor voedsel, voor de eerlijke en duurzame productie ervan, een bewuste keuze voor de westerse consument, en kan hij er ook de meer dan 900 miljoen hongeringen in het Zuiden mee helpen? Dimensie 3, het blad van de Belgische ontwikkelingssamenwerking, ging de boer op.

Aan het woord:

• BLADZIJDE 1:
  1. Piet Van Themsche (voorzitter Boerenbond)
  2. en Catherine (lid van een gemeenschappelijke aankoopcentrale)
• BLADZIJDE 2:
  3. Guy Mergeai (hoogleraar tropische landbouwkunde Gembloux)
  4. en Shenggen Fan (directeur-generaal International Food Policy Reasearch Institute)

1. “Goede of slechte boeren, dat bestaat niet”

Voor Piet Van Themsche, voorzitter van de Boerenbond en Agricord, moeten beide landbouwsystemen, korte keten en traditioneel, naast elkaar bestaan. De boer maakt zelf de keuze, vanuit een economische logica.

In Europa groeit het deel van de markt dat vraagt naar duurzame
productiemethodes, bio, korte keten of andere, waarbij nabijheid
tussen producent en consument centraal staat. De landbouw
moet op die kans inspelen, maar het blijft een niche, die momenteel goed is
voor maximum 5% van de voedselproductie.
Anderzijds zie je een evolutie van verduurzaming in de traditionele mainstream
landbouw. Meer met minder. Dat betekent met minder inputs de effectiviteit
verhogen, onder meer door genetica en teelttechnieken. De laatste 15 jaar zie
je daardoor erg gunstige evoluties in het gebruik van bestrijdingsmiddelen,
verzuring of de emissie van fi jn stof. In de toekomst zal men aan de traditionele
landbouw nog meer beperkingen opleggen, vanuit de maatschappelijke vraag
naar biodiversiteit, waterkwaliteit, klimaat. Deze kosten, die niet in de marktprijs
verrekend kunnen worden, zullen door de maatschappij gedragen worden. De
korte keten van zijn kant rekent die extra kosten rechtstreeks door aan de
consument. Wat de duurzaamheid van de landbouw betreft, zal het economische
steeds dé drijfveer van de boer blijven. De vraag of hij er zijn boterham
kan mee verdienen, zal steeds zijn keuze voor deze of gene methode bepalen.
Nog vanuit economisch oogpunt kan de korte ketenlandbouw, die evenwaardig
is aan de zeer gespecialiseerde landbouw, maar een deel van het
verhaal zijn. Men mag niet vervallen in het nostalgische verhaal van de
zelfvoorzienende boer. Ernaast moet immers de zeer gespecialiseerde en
heel productieve traditionele landbouw zijn rol blijven vervullen. De globale
tendensen zoals de uitbreiding van de megasteden, de klimaatontwikkeling
en de evolutie naar hernieuwbare energie maken die vraag noodzakelijk.
Wel dienen de globale inspanningen, zoals nu binnen de G20, te worden
verdergezet om de recente volatiliteit van de voedselprijzen een halt toe
te roepen. Want de vraag blijft of men voedsel, als basisrecht, wel als een
gewoon handelsgoed kan behandelen.

3. “Voor mij is agro-ecologie de toekomst”

Guy Mergeai is hoogleraar tropische landbouwkunde bij Gembloux Agro-Bio Tech (Faculteit Landbouwwetenschappen, Ulg)

Door het besef dat fossiele energie stilaan uitgeput raakt, dat
intensieve landbouw zoals we die kennen in de toekomst niet
meer zal kunnen worden bedreven, groeit de belangstelling voor
agro-ecologische technieken. Maar dit besef is groter in het noordelijk halfrond.
Ik geef les aan Afrikaanse beursstudenten die meestal een klassieke
opleiding hebben genoten en niet speciaal geïnteresseerd zijn in bio. Maar de
producenten in het Zuiden hebben geen keuze, ze beschikken immers niet
over voldoende middelen om grote machines en productiemiddelen te kopen.
Ik leer hen hoe de natuurlijke processen optimaal kunnen worden benut. Ook
sommige technieken van hun voorouders hebben hun nut bewezen en zijn
zelfs interessant om in het Noorden te worden toegepast.
Ik onderricht vooral agro-ecologie, een landbouwsysteem dat de natuurlijke
orde zoveel mogelijk respecteert en het gebruik van productiemiddelen
beperkt. ‘Bio’ is zulk een landbouwsysteem, maar niet het enige. Ik ben
pragmatisch ingesteld. Volgens mij zou er niet voldoende eten zijn voor
iedereen als nu al meteen op bio zou worden overgestapt. We mogen immers
niet vergeten dat de Arabische revoluties verband houden met de voedselprijzen.
Deze extreem droge landen kunnen nooit genoeg produceren om in
hun voedselbehoeften te voorzien. Bovendien is in de meeste ontwikkelingslanden
een ‘groene revolutie’ (een grotere landbouwproductie met behulp
van kunstmest, pesticiden, tractoren enz.) niet realiseerbaar, als gevolg van
de hoge kostprijs, het gebrek aan brandstof en de moeilijkheid grote arealen
te bewerken met de schaarse middelen van de landbouwers daar. Daarnaast
moet je rekening houden met de dreigende uitputting van de grond. Om de
honger in de wereld uit te roeien, is agro-ecologie een oplossing, zoals Olivier
De Schutter (Speciaal rapporteur van de VN voor het recht op voedsel) het
stelde (zie Dimensie 3 – 2/2011). Voor mij is agro-ecologie de toekomst van
de landbouw.

4. “De wereld voeden met biolandbouw is niet voor morgen”

Shenggen Fan, directeur-generaal van het International Food Policy Research Institute, zet zijn visie uiteen over de rol van de biologische landbouw in de voedselproductie.

De biologische landbouw moet in Europa en de VS zeker gepromoot
worden. De mensen daar kunnen zich biologische voeding
veroorloven. Zo zijn er in de VS mensen die bereid zijn drie keer
meer te betalen voor biologische dan voor niet-biologische voeding.
Maar in ontwikkelingslanden zou ik voorzichtig zijn omdat de opbrengsten op
dit moment nog te laag zijn. We moeten immers voldoende voedsel produceren
voor iedereen én ervoor zorgen dat de kleine boeren er baat bij hebben.
Want als zij biologisch voedsel produceren, zal niemand het kopen. Daarom
moeten de biologische boeren van Azië en Afrika toegang krijgen tot de markten
in Europa en de VS, waar de mensen de hogere prijzen kunnen betalen.
Men zegt soms dat de ecologische aanpak goedkoper is voor de kleine boer.
Maar dat is slechts een deel van de waarheid. Bioboeren hoeven inderdaad
geen kunstmest en dergelijke aan te kopen. Vergeet echter niet dat de
opbrengst kleiner is, waardoor de kost per eenheid van productie hoger kan
liggen. Bovendien vereist biolandbouw meer werk, met andere woorden de
arbeidskost is hoger. Je moet met alles rekening houden.
Biologische landbouw is oké, maar alleen als en de kleine boeren er baat
bij hebben, en er globaal voldoende voedsel is. We kunnen dit niet in een
handomdraai realiseren. Er is een transitie nodig naar een milieuvriendelijke,
ecologische landbouw.

download de hele publicatie hier

BLADZIJDE 1: Piet Van Themsche (voorzitter Boerenbond) en Catherine (consument)

KLIK OP DE PRENT VOOR GROTERE WEERGAVE

BLADZIJDE 2: Guy Mergeai (hoogleraar Gembloux) en Shenggen Fan (directeur IFPRI)

KLIK OP DE PRENT VOOR GROTERE WEERGAVE

hoe bio is natuurpuntrund en Veeakker ?

KLIK OP HET ARTIKEL VOOR GROTERE, GOED LEESBARE WEERGAVE

uit het magazine van Wervel. Een interessante vraag.